Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Asistanı
Anayasa Mahkemesine yapılacak bireysel başvurular için geliştirilen Legbis Asistan’ın deneme sürümü yayına verildi.
Dört modülden oluşacak başvuru asistanının 2 ve 3. modülleri hukukçuların görüşlerine sunuldu. Bu iki module ilişkin edinilen kullanıcı deneyimleri sonrası, son şekli verilerek diğer modüllerde yakın zamanda legbis web sitesinde yer alacak. Anayasa Mahkemesine yapılacak bireysel başvurular için doğru strateji geliştirilmesine yardımcı olacak bu uygulama, dolaylı olarak Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine yapılacak başvurular açısından da önemli bir rol oynayacak. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi için geliştirilen ve taraf ülkelerde hizmete sunulacak olan başvuru asistanının müjdesini de bu vesileyle vermiş olalım.
Pandemi Sonrası Hukuk Teknolojileri
Pandeminin hızlandırıcı etkisi ile teknoloji hayatımızın vazgeçilmezi oldu. Hukuk teknolojisinin bu durumdan etkilenmeyeceği tabiki düşünülemezdi. Farklı sektörlere hizmet veren yazılım şirketlerinden, hukukçuların kapılarını çokça çaldığını ve otomasyon sistemleri konusunda yardım istediklerini sıklıkla duyuyorum. Bu girişimlerden bir kısmı son kullanıcılarla buluştu. Çok faydalı uygulamalar olduğunu söylemeliyim. Bahsettiğim bireysel girişimler dışında akademik ve kurumsal seviyede gerekli önemin verilmediğini üzülerek paylaşıyorum.
Hukuk Teknolojileri Yatırımları
Yukarıda yer alan görselde, hukuk teknolojileri alanına ayrılan yatırım miktarları ülkesel bazda gösterilmektedir. Bu astronomik rakamlar gözetildiğinde biraz geriden takip ettiğimizi söyeleyebiliriz. Bu durumun teşhisi mümkün nedenleri olabileceği gibi, anlamlandırılması güç sebepleri de olabilir. Çanlar avukatlar için çalıyor makalemize göz atmanızı salık veriyorum.
Legbis Bireysel Başvuru Asistanı Nasıl Çalışıyor?
Asistan, yukarıda değindiğimiz üzere dört ayrı modülden oluşuyor.
Modül 1: Kimlik Bilgileri ve Diğer Bilgiler
Bireysel başvuru için Anayasa Mahemesinin web sitesinde yer alan dijital başvuru formunu kulanmanız gerekiyor. Kimlik ve iletişim bilgileri gibi temel bilgilerin doldurulması ilk modülde ele alınıyor. Kullanıcılar sorulan sorulara cevap verdikçe, verilen cevaplar başvuru formuna işleniyor. Yönlendirici sorularla formu doldururken oluşabilecek olası hataların önlenmesi hedefleniyor. Hatırlatmakta fayda var; eksik veya hatalı bilgi girilmesi, başvurun geç incelenmesi ve hatta reddi veya başvurucuya idari para cezası verilmesi gibi aleyhe bir karar ile sonuçlanabilir.
Modül 2: Anayasal Hak Seçimi
Anayasal Hak Seçimi Neden Önemlidir
Konu Bakımından Yetki
Anayasa Mahkemesinin paylaştığı istatistiki veriler incelendiğinde, anayasal haklardan yalnızca bir kısmının diğerlerine nazaran öncelikle ele alındığını, birçok anayasal hak açısından karar dahi verilmediğini görebiliriz. Yine Anayasada yer alan bir kısım hakların Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin konu bakımından yetkisi dahilinde olmaması nedeniyle, Anayasa Mahkemesi bireysel başvuruları kabul edilemez bulmaktadır.
Sonuca Etkili Anayasal Hak Seçimi
Anayasa Mahkemesinin esasa yönelik inceleme yaptığı başvuruların bir çoğunda birden fazla anayasal hakkın ihlal edildiği iddia edilmektedir. İstisnalar olmakla birlikte, hukuk geleneğimizde kapsayıcı başvuru yapılması genel eğilim olduğundan, (çoğu talepte yer aldığı üzere;lehe hükümler uygulansın, fazlaya yönelik haklarımız saklıdır) onlarca hak ihlali iddiasının tek başvuru formunda doğru şekilde ele alınamaması nedeniyle, ihlal kararı verilmesi gerekirken aleyhe sonuçlanan dosyaların olduğunu bilmek gerekir. Bu nedenle, tüketilen kanun yolları ve ihlal kararının mevcut duruma etkisi dikkate alınarak anayasal hak seçimi yapılmalıdır.
Doğru Strateji Geliştirilmesi
Müvekkilinizin iki aydır infaz kurumunda olduğunu varsayalım. Kesinleşmiş hükmünü infaz ediyor. Cezaevinde yazdığı kitabının basılmasını istiyor. Ancak infaz kurumundan el yazısı eserin çıkarılmasına izin verilmiyor. Sizinle yaptığı telefon görüşmeleri de kayıt altına alınıyor. Müvekkilinizin infaz ettiği ceza kapsamında gözaltı, tutuklama ve hukuka aykırı delil dahil birçok yakınması olabilir. Hangi anayasal hakka odaklanmalısınız? İnfaz edilen kararın veya müddetnamenin tebliğ edildiği tarih gözetilerek 30 günlük bireysel başvuru süresinin geçtiğini söyleyebiliriz. Başvurunuzun süre aşımı nedeniyle geri çevirilmesini istemiyorsanız müvekkilinizin ifade özgürlüğü (kitap basımı) ve adil yargılanma (avukat yardımından faydalanma) haklarına odaklanmalısınız. Ancak bunun içinde, öncelikle infaz hakimliğine müracaat etmeli ve kanun yollarını tüketmelisiniz.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Yapılacak Başvuruya Etkisi
Anayasal hakkın seçilmesi yani doğru strateji belirlenmesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi başvurusunu da doğrudan etkileyecektir. İlk derece mahkemesinde dile getirilmeyen yakınma Anayasa Mahkemesinde, Anayasa Mahkemesinde dile getirilmeyen yakınma Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinde ele alınamamaktadır. Bu nedenle, avukatların bu süreci en başından başlayarak doğru şekilde yönlendirmeleri ve işlemeleri gerekiyor. Vekaletnamenin alındığı tarihten başlayarak Avrupa İnsan Hakları Mahkemesince karar verilene değin bütüncül ele alınması gereken bir süreçten bahsedebiliriz.
Modül 3: Süre Aşımı Denetimi
Anayasa Mahkemesine ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine yapılan bireysel başvuruların teknik detaylar içermesi nedeniyle en çok İdari Yargılama Usulüne benzediği söylenebilir. Kamu otoritesinin, aleyhine yönelebilecek başvuruları kısıtlama eğilimi yüksek mahkemeler için de geçerlidir. Bu nedenle teknik birçok detaya ve usül kurallarına hakim olmak gerekiyor. Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin artan iş yükü ise daha fazla usuli şartlar yaratmalarına neden oluyor. Yakın zamanda yürürlüğe giren ek protokol ile Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine yapılacak başvurular için 6 aylık başvuru süresinin 4 aya indirilmesi gibi.
Bu modülde kanun yollarının tüketilmesi dahil süre aşımı denetimleri gibi teknik ve usuli şartlar konusunda kullanıcılar yönlendirilmektedir. Mahkemenin içtihatları gözetilerek alternatifler sunulmakta ve başvurunun kabul edilebilirlik kriterleri irdelenmektedir.
Modül 4: Uzman Mod
Anayasa Mahkemesinin Esasa İlişkin İncelemesi
Anayasa Mahkemesinin esasa geçerek inceleme yaptığı dosya sayısının ne denli az olduğunu hatırlamakta fayda var. Yukarıdaki diagram bunu göstermektedir. Daha detaylı bilgi için makalemize göz atabilirsiniz.
Anayasal hak bloğunun belirlenmesi ve stratejinin geliştirilmesi sonrası, mahkemenin aynı konudaki içtihatları gözetilerek analitik bir argumanın ortaya konulması gerekir. Bunun için hangi iddiaların ne şekilde desteklenmesi gerektiğini gösteren örnek vakalara ihtiyacınız olacak. Örnek olsun; avukatlık ruhsat talebinin baro tarafından reddedilmesi örneğini inceleyelim. Eminim bir çoğunuz mülkiyet hakkı kapsamında (gelir elde etmesi engellendiğinden) bir strateji geliştirmek isteyeceksiniz. Anayasa Mahkemesi bu yakınmayı Özel Yaşama Saygı Hakkı kapsamında incelemektedir. Bu gibi süpriz durumların önüne geçmek adına benzer yakınmalar sonucunda verilen kararlara Legbis Asistan ile erişebileceksiniz.
Sonuç
Legbis Asistan, Hukuk Otomasyon Sistemi Midir?
Bireysel Başvuru Asistanını, süreci yönetme ve strateji geliştirme konusunda bir eğitici uygulama olarak görebilirsiniz. Bu nedenle, uygulama kurgulanırken yukarıda sayılan modüllere ek olarak eğitim modülüde hazırlandı. (Uygulama kulllanımı ve dizayn edilmesi eğitimi en kısa sürede sizlerle buluşacak. Çok fazla müjde vermiş olabilirim.) Legbis Asistanın, her bir somut vaka veya dosya için bireysel başvuru formu doldurmak yerine, sürecin bütününe odaklanmış bir uygulama olduğunu söyleyebiliriz. Bu nedenle, üniversiteler ve staj merkezlerinde uygulamanın yaygınlaştırılması için yoğun bir çalışma yapılıyor. İleri vadede, kürsüdeki hukukçuların da uygulamayı kullanarak verdikleri kararların sonuçlarını görmeleri sağlanacak.
İnsan Hakları ve NGO
İnsan Hakları alanında faaliyet gösteren ve kar amacı güden şirket bulmak gerçekten zor. (Bir NGO örneği olarak Huridocs’a göz atmalısınız) Ancak Legbis Asistan, avukatların iş yükünü azaltmak dışında genelde NGO’ların (Hükümet Dışı Kuruluşlar) yüklendiği bir misyona sahip diyebiliriz. İç hukuk ile uluslararası hukuk arasında önemli bir köprü vazifesi görecek. Doğru kurgulanmış bireysel başvuruların hukuk devleti ve demokrasi bilincinin gelişmesinde, evrensel ölçekte yargı teminatına sahip olma konusunda katkı sağlayacağı muhakkak.
Son Söz
Ve bitirirken, birçok defa söylediğimiz gibi; hukuk kariyerinin geleceğini görmek isterseniz değişim iradesine sahip profesyonelleri izleyin.
Yazar
Salih Tarhan
Salih Tarhan İstanbul Hukuk Fakültesi ve UCONN Law School mezunudur. Ceza Hukuku ve İnsan Hakları Hukuku alanlarında uzun yıllar çalışmıştır. Halihazırda, girişimci şirketlerin uluslararası operasyonlarında danışmanlık yapmaktadır. Hukuk teknolojileri ve hukuk innovasyon konularında girişimleri mevcuttur.